W historii wyróżniamy tradycyjnie 5 epok: prehistoria, starożytność, średniowiecze, nowożytność i współczesność. Co nauka to jednak inny podział. Na tej stronie znajdziesz te według trzech najważniejszych nauk dla dziejów ludzkości – historii, historii sztuki i trafiłeś na tę stronę poszukując odpowiedzi na prawdopodobnie najczęściej zadawane i jednocześnie najnudniejsze zadanie na historii: “Wymień epoki historyczne i ich granice czasowe” to wszystko co Cię interesuje znajdziesz w poniższych 5 na epoki historycznePrehistoria (od ok. 2,6 mln lat temu do 4000/3500 lat – od początków ludzkości do wynalezienia pismaStarożytność (od ok. 3 500 lat do 476 r. od wynalezienia pisma do upadku Cesarstwa ZachodniorzymskiegoŚredniowiecze (od 476 r do 1492 r.) – od upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego najczęściej do odkrycia Ameryki przez Krzysztofa KolumbaNowożytność (od 1492 r. do 1789 r.) – najczęściej od odkrycia Ameryki do wybuchu rewolucji francuskiejEpoka XIX wieku (od 1789 r. do 1914 r.) – od rewolucji francuskiej do wybuchu I wojny światowejWspółczesność (od 1914 r. do dziś) – nie trzeba chyba tłumaczyć?Jednak jeśli naprawdę interesujesz się przeszłością i pragniesz poszerzyć swoją wiedzę, a pytania w stylu gdzie odkryto najstarsze szczątki człowieka w Polsce, jak zbudowano piramidy, które 10 budynków było najwyższych w starożytności, czy jak powstała Polska, nie dają Ci zasnąć, to jesteś w najlepszym miejscu do rozpoczęcia prawdziwiej nauki – a wszystko zaczęło się w jednak podstawy. Każda nauka dzieli umownie przeszłość na różne epoki i okresy wedle swoich potrzeb, a te dzielą czasem na jeszcze mniejsze, i jeszcze mniejsze. Co to znaczy, że podział na epoki jest umowny? Każde dwie epoki teoretycznie rozdziela tzw. cezura, czyli przełomowe wydarzenie, które ktoś uznał, że w jakiś sposób odmieniło historię świata. Brzmi niedorzecznie? Oczywiście, bo to totalna bzdura. W momencie odkrycia zwykle nikt nie zdawał sobie z tego sprawy, ale my naukowcy lubimy porządek. Z tego też wynika sporo problemów bo nie wszyscy za graniczne przyjmują te same daty. Przykładowo za koniec średniowiecza czasem wymienia się początek reformacji (1517 r.) lub upadek Cesarstwa Wschodniorzymskiego (1453 r.).Archeologia w temacie periodyzacji dziejów ma o wiele więcej wspólnego z historią sztuki, bo obie te dyscypliny bardziej przyjmują do wiadomości, że byle wydarzenie nie jest w stanie zmienić świata. To jego skutki i wynikłe po nim procesy są tak naprawdę ważne. Nie mówiąc już o tym, że w różnych zakątkach Ziemi wszystko działo się w różnym czasie, bo dopiero od niedawna mamy tak szybki przepływ informacji. I tak w periodyzacji sztuki dla historii ziem dzisiejszej Polski w dużym uogólnieniu wygląda to tak: Periodyzacja dziejów według historii sztukiPrehistoriaStarożytnośćŚredniowieczeSztuka romańska (od ok. X w. do XII w.)Sztuka gotycka (od XIII do XV w.)NowożytnośćRenesans i manieryzm (od końca XVI do połowy XVII w.)Barok i rokoko (od końca XVI do poł. XVIII w.)XIX i XXI (ok. 1760 – 1830)Romantyzm i pozytywizm (od końca XVIIII w. do lat 40. XIX w.) – przy czym w Polsce impresjonizm przyjęto raczej bez szałuMłoda Polska (1890 – 1918) – czyli nasza odmiana modernizmuDwudziestolecie międzywojenne – i tu już modernizm pełną parąPo 1945 – sztuka współczesna, przy czym w czasach PRL obowiązującym nurtem był socrealizm, co zakończyło się w 1989 prehistorii na epoki, a po ukośniku przedziały czasowe epok archeologicznych dla ziem dzisiejszej PolskiEpoka kamienia (ok. 2,6 mln lat – 3400/2000 (ok. 2,6 mln lat – 11000 / (ok. 500000 – 8000 (ok. 10000 – 5000 / (ok. 8000 – 4800 (ok. 9000 – 3400 / (ok. 5200 – 2300 brązu (ok. 3400 – 1200 / (ok. 2300 – 700 żelaza (ok. 1200/700 do starożytności/średniowiecza)StarożytnośćŚredniowieczeNowożytnośćWspółczesnośćNas, archeologów, najbardziej jednak ciekawi właśnie prehistoria, czyli paleolit, mezolit, neolit, epoka brązu i epoka żelaza. To najdłuższy okres w naszych dziejach, a tak często pomijany przez wielu. Nauczyliśmy się wówczas podstaw tego, co dziś pozwala nam tracić bezsensownie czas na czytanie takich głupot jak chociażby podział na epoki historyczne. Choć i są wśród nas pasjonaci starożytności, średniowiecza, nowożytności czy współczesności, bo wiele metod badawczych pozwala na odkrycia, które innym naukom się nie śniły. No ale skoro już doszliśmy tak daleko to może warto zacząć tak naprawdę od początku?Wspieraj jedyne w Polsce czasopismo archeologiczne pisane ludzkim językiem i zamów prenumeratę już dziś!PALEOLITEpoka kamienia jest najstarszym i najdłuższym etapem w dziejach ludzkości. Jej początki sięgają 2,6 miliona lat temu, kiedy wczesne istoty ludzkie w Afryce zaczęły wytwarzać narzędzia kamienne, a zamyka ją upowszechnienie narzędzi z brązu, które w Europie nastąpiło przed 4 tysiącami lat. Podział epoki kamienia wygląda tak: paleolit, czyli starsza epoka kamienia, mezolit – środkowa epoka kamienia, oraz neolit czyli młodsza epoka kamienia. Epokę paleolitu cechowały: duża zależność człowieka od środowiska przyrodniczego; wolne tempo przemian w gospodarce, technologii i kulturze, zwłaszcza w początkowych stadiach rozwoju, oraz podobieństwo sposobów życia na odległych od siebie obszarach. Niektórzy mogą Wam również wmawiać, że działo się wówczas niewiele, jednak to nieprawda! Świadczy to tylko o tym jak mało te osoby wiedzą o odległej przeszłości więcej…Pochodzenie i kluczowe aspekty wykonania Wenus z Willendorfu, mającej około 30 000 lat, pozostawały tajemnicą przez ponad stulecie od czasu jej odkrycia. Na podstawie wyników najnowszych badań wykorzystujących mikrotomografię komputerową udało się ustalić szczegóły związane z wykonaniem tej figurki. Dawno, dawno temu w Dolnej Austrii Figurkę … Czytaj więcej…Czytaj więcej… Wenus z Willendorfu – znamy pochodzenie najsławniejszej kobiety paleolituTruizmem jest stwierdzenie, że odkrycia mają to do siebie, iż często zmieniają wyobrażenie o świecie. Czasem dość drastycznie, o czym przekonali się współcześni Kopernikowi, Galileuszowi, Newtonowi czy Tesli. Wszystkie te postacie przeniosły stan wiedzy człowieka na zupełnie inny poziom świadomości. Towarzyszyły temu jednak konflikty ze … Czytaj więcej…Czytaj więcej… Opór przed nowym, czyli historia malowideł w jaskini AltamiraŻyjąca 3,2 miliona lat temu Lucy, przedstawicielka gatunku Australopithecus afarensis nazywana jest wielką damą nauki. Jej odkrycie było punktem zwrotnym w badaniach nad ewolucją człowieka. Lucy stała się ikoną nauki, ale też symbolem etiopskiego nacjonalizmu, artefaktem kulturowym oraz okazem wzorcowym, do którego porównywano inne … Czytaj więcej…Czytaj więcej… Historia Lucy – najsłynniejszego australopiteka z EtiopiiMEZOLITMezolit – inaczej środkowa epoka kamienia to okres trwający od około 11 000 – 7 000 na Bliskim Wschodzie i około 8 000 – 4 800 na terenach Niżu Środkowoeuropejskiego, stanowiący stopniowe przejście od paleolitu do neolitu i związany z postępującymi przemianami klimatycznymi związanymi z końcem więcej…Na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej archeolodzy odkryli mającą nawet 10 tys. lat kopalnię krzemienia czekoladowego. Jak podkreśla kierownik badań dr Magdalena Sudoł-Procyk – to dotąd najdalej wysunięty na południowy zachód w Polsce tego typu obiekt. Wcześniej uważano, że choć zasiedlający te tereny neandertalczycy, a następnie homo … Czytaj więcej…Czytaj więcej… Na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej odkryto pradziejową kopalnię krzemienia czekoladowego!Teren obecnej Polski nie opustoszał pod koniec ostatniej epoki lodowcowej ok. 9500 lat Był dalej zamieszkiwany przez łowców reniferów, którzy stopniowo przystosowali się do życia w coraz cieplejszym klimacie – wynika z analiz polskich naukowców opublikowanych w “Journal of World Prehistory”. W ciągu … Czytaj więcej…Czytaj więcej… Paleolityczni łowcy nie opuścili swych ziem pod koniec epoki lodowcowejNa zębach ludzi, żyjących niemal 9 tys. lat temu na terenie dzisiejszej Polski, naukowcy wykryli ślady próchnicy. Najstarsze oznaki tej bakteryjnej choroby mogły być efektem spożywania owoców i miodu – przypuszczają badający to zjawisko naukowcy z UKSW w Warszawie. Próchnica to dziś choroba bardzo … Czytaj więcej…Czytaj więcej… Próchnica dokuczała naszym przodkom już 9 tys. lat temuNEOLITNa epokę neolitu przypada ważny etap formowania się struktur etnicznych zasadniczych dla dalszego rozwoju Europy. Najistotniejsze znaczenie miał proces indoeuropeizacji, obejmujący także ziemie Polski. Ludy, które posługiwały się językiem praindoeuropejskim, pojawiły się prawdopodobnie już w IV tysiącleciu Ich jedność językowa rozpadła się u schyłku tego więcej…Około 10 tys. lat temu ludzie udomowili bydło w rejonie Środkowego Nilu w dzisiejszym Sudanie – takie są wstępne wnioski naukowców z PAN, którzy niedawno wrócili z wykopalisk. Do tej pory sądzono, że do wschodniej Afryki trafiło z obszarów Turcji i Iraku. Obecnie badacze … Czytaj więcej…Czytaj więcej… Udomowienie bydła mogło nastąpić też we wschodniej AfrycePo odkryciach w pobliżu Cedyni, Torunia czy Oławy dotąd znaliśmy 8 stanowisk identyfikowanych jako neolityczne rondele, czyli jedne z najstarszych budowli monumentalnych w Europie. Okazuje się jednak, że ich liczba wciąż rośnie! Najnowszym, bezprecedensowym odkryciem, są potencjalne obiekty położone niedaleko Ząbkowic Śląskich na Dolnym … Czytaj więcej…Czytaj więcej… Czy na Dolnym Śląsku odkryto 5 nieznanych dotąd neolitycznych rondeli?Zmodernizowana podziemna trasa turystyczna, nowa wystawa stała oraz zrekonstruowana wioska neolityczna, czekają na zwiedzających w Muzeum Archeologicznym i Rezerwacie Krzemionki. Wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO neolityczne kopalnie krzemienia znów są dostępne dla turystów. W środę odbyło się uroczyste otwarcie Muzeum Archeologicznego i Rezerwatu … Czytaj więcej…Czytaj więcej… Neolityczne kopalnie w Krzemionkach dostępne dla turystów!EPOKA BRĄZUNazwa tej epoki pochodzi od używanych wówczas powszechnie narzędzi z nowo wprowadzonego surowca – brązu, czyli stopu miedzi z cyną. Epoka ta ma zróżnicowane ramy czasowe, zależne od terenu występowania. Najwcześniej, w Egipcie i na Bliskim Wschodzie (Dżemdet Nasr), za początek epoki brązu przyjmuje się umownie rok 3400 w Europie Południowej 2800 na terenach dzisiejszych wschodnich Niemiec i zachodniej Polski 2200 Koniec epoki brązu przypada na lata 1000–700 więcej…Trwają badania naczyń ceramicznych i ich fragmentów, pozyskanych w trakcie ponad stu lat badań archeologicznych w południowo-wschodnich Bałkanach. Archeolog z UAM w Poznaniu chce dzięki temu poznać kontakty kulturowe, do jakich dochodziło na tych terenach trzy tysiące lat temu. „Południowo-wschodnie Bałkany to teren często … Czytaj więcej…Czytaj więcej… Ceramika stanowi ślad zmian na Bałkanach sprzed 3 tys. latObsypane czerwonym barwnikiem kości rosłych mężczyzn odkryte przez polskich archeologów w dwóch kurhanach z Wojwodiny w północnej części Republiki Serbii należały najprawdopodobniej do osób, które przybyły tam prawie 5 tys. lat temu z obszaru stepów południowej Rosji lub Ukrainy. Celem badań były dwa … Czytaj więcej…Czytaj więcej… O pochówkach kultury grobów jamowych sprzed 5 tys. lat temuKonie domowe (Equus ferus caballus) pochodzą z pontyjsko-kaspijskiego stepu na północy Kaukazu, skąd w ciągu kilku wieków opanowały pozostałą część Eurazji. To wynik obszernego badania opartego na analizie genetycznej. Dzięki pracy 162 naukowców – archeologów, paleontologów, lingwistów i genetyków – udało się rozwikłać … Czytaj więcej…Czytaj więcej… Naukowcy odkryli gdzie i kiedy oswojono konie domowe!EPOKA ŻELAZATo epoka, w której żelazo stało się głównym surowcem w wytwarzaniu narzędzi. Ramy czasowe epoki żelaza są różne i uzależnione od stref geograficznych, zróżnicowania kulturowego i rozwoju społeczno-gospodarczego. Najstarsze wyroby z kutego żelaza (głównie pochodzenia meteorytowego), pochodzą z XV i XIV wieku z terenów gdzie ludność zamieszkiwała państwo Hetytów (Azja Mniejsza). Stamtąd żelazo przez Palestynę dotarło do Egiptu, i dalej do Mezopotamii i Iranu. Następnie na Kaukaz, w XII w do Grecji oraz w XI-X w. do Italii. Do dalszych części Europy żelazo dotarło przez Półwysep Bałkański oraz Kaukaz. W znaczeniu historycznym epoka żelaza trwa do dziś (w sensie archeologicznym skończyła się w XII w.).Czytaj więcej…W okresie masowych migracji ludności podczas wędrówek ludów (IV-VI w.) na terenie Polski doszło do zarastania terenów rolniczych i regeneracji lasów. Następnie – wraz z intensywnym osadnictwem Słowian i Bałtów, a potem i rozwojem państwa – lasy pierwotne zaczęły stopniowo zanikać. Takie wyniki pokazują … Czytaj więcej…Czytaj więcej… Pustka osadnicza okresu wędrówek ludów widoczna w badaniach pyłkuGermanie wytwarzali monety co najmniej 200 lat wcześniej, niż do tej pory sądzili badacze – przekonują naukowcy w filmowym podsumowaniu projektu. Zebrano dowody na początki ich mennictwa w 2. poł. III w. na terenach zachodniej Ukrainy. Wydział Archeologii UW opublikował materiał wideo, w którym przedstawiono … Czytaj więcej…Czytaj więcej… Germanie bili monety na terenach zachodniej Ukrainy już w III z brązu i żelaza sprzed 2600 lat odkryli archeolodzy podczas badań w rejonie podbielskich Kobiernic i Porąbki. Bogusław Chorąży z działu archeologii bielskiego Muzeum Historycznego powiedział PAP, że to mogą być najstarsze przedmioty na tych ziemiach. „To bardzo ważne odkrycia z naukowego punktu … Czytaj więcej…Czytaj więcej… Skarby sprzed 2600 lat odkryte w podbielskich Kobiernicach i PorąbceSTAROŻYTNOŚĆTo pierwsza epoka stricte historyczna i to od niej zwykle rozpoczyna się naukę historii w szkołach. Obejmuje ona dzieje od powstania pierwszych cywilizacji Bliskiego Wschodu, Europy i Afryki Północnej do około V wieku W odniesieniu do Grecji i Rzymu nazywana jest zamiennie antykiem. W stosunku do podziału archeologicznego pokrywa się z epoką brązu i epoką więcej…Duże ubytki w częściach kości twarzoczaszki mumii Egipcjanki żyjącej ponad 2 tys. lat temu mogą świadczyć o tym, że cierpiała na raka nosogardzieli – uważają eksperci z Warszawskiego Projektu Interdyscyplinarnych Badań Mumii. Mumia trafiła do Polski blisko 200 lat temu. W 2016 r. ci … Czytaj więcej…Czytaj więcej… W Mumii Tajemniczej Damy odkryto przypuszczalne ślady po nowotworzeKrólewska gra z Ur, znana również jako Gra na Dwudziestu Kwadratach (ang. Game of Twenty Squares) lub po prostu gra z Ur (ang. Game of Ur), była grą planszowa dla dwóch graczy, pochodzącą ze starożytnej Mezopotamii. Jej najstarsze egzemplarze datowane są na ok. 5000 … Czytaj więcej…Czytaj więcej… Królewska gra z Ur – krótka historia i zasadyPonad 200 inskrypcji zawierających tajemnicze formuły skierowane do anonimowego boga odkryli badacze na przestrzeni dziesiątek lat w Palmyrze – starożytnej metropolii w obecnej Syrii. Polskiej badaczce udało się ustalić, do kogo były skierowane. Palmyra była starożytną metropolią, która pośredniczyła w handlu między cesarstwem rzymskim … Czytaj więcej…Czytaj więcej… Pan Świata i Miłosierny. Zagadka boga z Palmyry rozwiązanaŚREDNIOWIECZEEpoka w historii Europy trwająca od V do XV wieku, która rozpoczęła się wraz z upadkiem cesarstwa zachodniorzymskiego i trwała do epoki renesansu i wielkich odkryć geograficznych. W sensie archeologicznym koniec średniowiecza wyznacza zmierzch epoki żelaza. Jeszcze do niedawna powszechnie uznawane jako czas ciemnoty i przesądów dziś powoli odchodzi się od takiego rozumienia wieków więcej…Sześć czaszek pochodzących z późnośredniowiecznego cmentarza, odkrytego blisko dekadę temu w Gliwicach przebadali współczesnymi metodami dentyści z Katowic. Okazuje się, że próchnica była w średniowieczu znacznie rzadsza niż obecnie. „Na przegląd stomatologiczny z Muzeum w Gliwicach zostało przekazanych 6 czaszek lub ich części, z … Czytaj więcej…Czytaj więcej… Słynne „wampiry” z Gliwic zostały zbadane przez dentystówDoniesienia na temat odkrycia grobu Haralda Sinozębego oparte są na hipotezach niepopartych faktami. Nie ma żadnego dowodu na to, by w Wiejkowie (zachodniopomorskie) pochowany był król Danii – powiedział PAP archeolog dr Wojciech Filipowiak z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN. Informacje, jakoby w Wiejkowie, … Czytaj więcej…Czytaj więcej… Nie ma żadnego dowodu na to, by w Wiejkowie odkryto grób Haralda SinozębegoPolski projekt badań archeologicznych w Starej Dongoli w Sudanie znalazł się w finale konkursu Europejskiej Rady ds. Badań (ERC) dotyczącym publicznego zaangażowania w badania. To przedsięwzięcie Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW. Mowa o projekcie ERC Starting Grant UMMA, kierowanym przez dr. hab. Artura Obłuskiego. Bierze … Czytaj więcej…Czytaj więcej… Polski projekt archeologiczny w finale europejskiego konkursu. Potrzebne głosy!NOWOŻYTNOŚĆEpoka w historii Europy trwająca od początku XV do końca XVIII wieku. Realnymi wyznacznikami przejścia od średniowiecza do nowożytności są przemiany kulturowe, polityczne, państwowe, ideologiczne i w ograniczonym stopniu techniczne. W historii świata za umowne zakończenie epoki najczęściej uznaje się wybuch rewolucji francuskiej, a rzadziej kongres więcej…Zamek Grodno wyróżnia się na tle zamków dolnośląskich. Stanowi on połączenie malowniczej górskiej ruiny, z obiektem owianym legendą, a jednocześnie możliwym do zwiedzania. Cieszy zatem niesamowicie fakt, że wiele lat badań w końcu doczekało się kompletnego podsumowania. Co nowego wiemy o historii zamku i … Czytaj więcej…Czytaj więcej… Zamek Grodno – najnowsze ustalenia i wyniki badań [REKONSTRUKCJE]Warunki życia w późnym średniowieczu i czasach nowożytnych na Głównym Mieście w Gdańsku są możliwe do odtworzenia dzięki badaniom kultury materialnej. Dlatego archeolodzy z Uniwersytetu Warszawskiego opracują i udostępnią wyniki badań archeologiczno-architektonicznych przeprowadzonych przy ulicy Powroźniczej. Dotychczas jest to jeden z większych obszarów rozpoznanych wykopaliskowo, … Czytaj więcej…Czytaj więcej… O badaniach przy ul. Powroźniczej w GdańskuW ogrodach bazyliańskich (dzisiaj Ogród Różańcowy), stanowiących część zespołu sakralnego dawnej katedry greckokatolickiej, obecnie bazyliki pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny na Górze Chełmskiej w Chełmie, zachowała się bardzo interesująca studnia. Ma ona głębokość około 45 m i średnicę 2,1-2,2 m. Została wydrążona w kredowej … Czytaj więcej…Czytaj więcej… Studnia na Górze ChełmskiejWSPÓŁCZESNOŚĆEpoka w historii Europy trwająca od końca nowożytności do dnia więcej…„Nauka dla społeczeństwa, społeczeństwo dla nauki w Miejscu Pamięci Narodowej w Łambinowicach” to nowy projekt naukowy realizowany przez Centralne Muzeum Jeńców Wojennych. Rozpoczął się 2 czerwca 2022 r., a środki na niego pochodzą z programu Ministra Edukacji i Nauki pod nazwą „Nauka dla społeczeństwa”. … Czytaj więcej…Czytaj więcej… Nauka dla społeczeństwo, społeczeństwo dla nauki w Miejscu Pamięci Narodowej w ŁambinowicachDokumentacja rysunkowa znalezisk ceramicznych to czasochłonna, ale niezbędna część pracy archeologów. Liczba odkrywanych zabytków sięga często setek, tysięcy, a nawet setek tysięcy fragmentów! Zespół ze Słowacji powiedział jednak dość tradycyjnym, nieefektywnym metodom i stworzył urządzenie o nazwie Laser Aided Profiler (LAP). Okazuje się, że … Czytaj więcej…Czytaj więcej… Laserowy skaner przekrojów zabytków? Oto jak usprawnić dokumentację!Ponad 400 stanowisk archeologicznych i ponad 1 000 zabytków zostało opisanych w internetowym “Archeologicznym Atlasie Małopolski”. Nowy portal popularnonaukowy stworzony przez Muzeum Archeologiczne w Krakowie jest dostępny dla odbiorców od 1 stycznia. W “ArcheoAtlasie” znalazły się informacje o najciekawszych stanowiskach archeologicznych w regionie od … Czytaj więcej…Czytaj więcej… Archeologiczny Atlas Małopolski jest już dostępny!NOWY ŚWIATKażdy region świata ma własną, lokalnie dopasowaną chronologię dziejów i tak jest również w przypadku obu Ameryk. Naukowcy badający historię kultur prekolumbijskich Mezoameryki ustalili na przykład podział na pięć okresów. Jako, że badania Polaków w Amerykach stanowią stosunkowo mały procent polskiej archeologii (choć ważny w skali światowej), wszystkie artykuły o tej tematyce umieściliśmy w jednej więcej…O tym, że dzieci składane w ofierze przez Inków 500 lat temu na szczytach wulkanów były odurzane z pomocą liści koki i substancji halucynogennych świadczą wyniki badań toksykologicznych. Przeprowadził je międzynarodowy zespół naukowców, wśród których były badaczki z UW i UMK. Archeolodzy znają już … Czytaj więcej…Czytaj więcej… Liście koki i ayahuasca – tym Inkowie odurzali składane w ofierze dzieciBecán to ruiny ważnego ośrodka cywilizacji Majów, odznaczające się na tle okolicy monumentalną zabudową, w tym sporych rozmiarów piramidami. Ponowne badania powalają naukowcom wysnuć nowe wnioski. Wnioski skrajnie odmienne od tego, co sugerowano przez ostatnie pięćdziesiąt lat… Na łamach czasopisma „Ancient Mesoamerica” ukazał się … Czytaj więcej…Czytaj więcej… Becán – świadek sześćsetletniej gry o tron w państwie MajówAntropomorficzne gliniane fajki są jednym z najpiękniejszych i zarazem najciekawszych wytworów kultur Missisipi. Zabytki te rozwijały się od około 1500 roku do XII wieku od najprostszych form po fajki, których cybuchy przyjęły kształt antropomorficzny lub zoomorficzny i częstokroć przedstawiały postacie mitologiczne. Ze … Czytaj więcej…Czytaj więcej… Co palono w najstarszych fajkach Ameryki Północnej?PRZEKROJOWOCzasem archeolodzy lubią popatrzeć na sprawy z szerokiego punktu widzenia. Tutaj trafiają artykuły, których nie jesteśmy w stanie zaklasyfikować do jednej należą do najbardziej tajemniczych ludów starożytności. Już greccy i rzymscy autorzy zadawali pytanie, które do dziś pozostaje bez definitywnej odpowiedzi: Skąd wzięli się Etruskowie? Byli rdzenną ludnością Italii? Przybyli z Anatolii? A może – jak chciał Liwiusz – napłynęli do Italii z terenów alpejskich? Badania etruskiego … Czytaj więcej…Czytaj więcej… DNA zdradza, skąd pochodzą EtruskowieW jaskiniach świetnie zachowują się szczątki zwierząt, dzięki czemu badać można tam kopalne DNA, a z nacieków w jaskiniach wyczytać można, jak zmieniał się klimat w przeszłości – mówi speleolog prof. Michał Gradziński z UJ przy okazji Międzynarodowego Roku Jaskiń i Krasu. Rok 2021 … Czytaj więcej…Czytaj więcej… W jaki sposób powstają jaskinie i dlaczego są ważne dla nauki?